Glastuinbouw: Dé lichtbron van morgen?

Aan technologische vernieuwing in of aan de kas - teelt en procesinnovaties - wordt continu gewerkt. Dit ligt voor de hand. Het gaat er om problemen op te lossen en de bedrijfsvoering te verbeteren. Denk aan klimaatbeheersing, plant-, oogst- en inhoes-/verpakkingsmachines. Maar hoe komen systeeminnovaties eigenlijk tot stand? En hoe realiseer je een omslag in denken om deze innovaties te realiseren? Er is hier veelal sprake van een vierkant wiel.

Je kunt een aantal Willy Wortels in een hok stoppen en een tijd laten nadenken tot er een nieuw idee naar boven borrelt of... het ontstaat spontaan omdat je in de praktijk ergens tegenaan loopt.

Stel. Een voetbalvereniging in een tuinbouwgemeente vraagt of ze elektriciteit van de tuinders mag ontvangen voor verlichting. Energielevering is vergunningsplichtig, het proces met de gemeente loopt stroef.

Maar wacht eens even. Wat als de tuinder direct licht levert aan de voetbalvereniging in plaats van energie? Apparaatskosten worden vermeden, zowel voetbalvereniging en tuinder zijn gunstig uit en het geld blijft in de locale economie. Past dit niet uitstekend bij het gedachtegoed 'local 4 local'?

Of een stapje verder: de tuinder gaat zorgen voor openbare verlichting in zijn buurt. Als straks de tuinders het groeilicht van de kassen moeten afschermen is het hartstikke donker in een tuinbouwgemeente. Burgers willen zich veilig voelen. Dus wel verlichte (fiets)paden graag!

De elektriciteit is bij de tuinder efficiënt en duurzaam opgewekt en ook economisch interessant voor vragende partijen. De duurzaamheidgedachte van de tuinder brengen we dichter bij de samenleving. We voorzien deze openbare verlichting van een 'aan' knopje en werken zo aan energiebesparing. Dit laatste haalt al het nieuws in Stadskanaal.

Je hoort de critici al denken: 'Ja maar, tuinders moeten tuinders blijven', 'Schoenmaker blijf bij je leest!'

Er heerst nog steeds een conservatief beeld van de tuinder, namelijk iemand die slechts plantjes kweekt. Maar Nederlandse tuinders zijn volwassen ondernemers die van plantaardig materiaal hoogwaardige producten maken. De groene vingers zijn uitgegroeid tot groen ondernemerschap.

Naast leverancier van duurzaam geproduceerde voedsel en sierteeltproducten kunnen tuinders in het verlengde hiervan decentrale nutsfuncties bieden. Een schoenmaker verkoopt tenslotte ook riemen of andere lederwaren.

Gemeenten juichen deze gedachtegang nog niet echt toe. Vanuit ruimtelijke ordening is het niet 'handig' als tuinbouwbedrijven nevenfuncties hebben. De overheid wil wel multi-functioneel ruimtegebruik, maar ondernemers moeten bestemmingsplantechnisch in een uni-functioneel hokje blijven. Wat zit hierachter?

Grensverleggende systeeminnovaties - zoals de tuinder die nutsfuncties aanbiedt - hebben bijna altijd effect op ruimtelijke ordening. Daarom is een lange adem nodig om ze in de praktijk te realiseren.

Systeeminnoveren 'an sich' is geen lange termijn kwestie, maar realisatie er van veelal wel. Moeten we daarom niet ook stevig innoveren in het Ruimtelijke-Ordenings-Denken om de nodige snelheid erin te brengen?

In het kader van het concept 'Parels in het Landschap: ruimtelijke kwaliteit in glastuinbouwgebieden' (meervoudig landgebruik en combinatieteelten) wil Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland (SIGN) in alliantie met InnovatieNetwerk de belangrijkste belemmeringen in kaart brengen.

Dewi Hartkamp en Peter Oei.

gepubliceerd: 2009-06-12 | tagged: dewi weblog